مناقب الطاهرین (کتاب)

نویسنده	عمادالدین طبری
موضوع	فضایل اهل بیت علیهم‌السلام
زبان	فارسی
تعداد جلد	۲

«مناقب الطاهرین» تألیف عمادالدین طبری (م ۶۹۸ ق)، کتابی به زبان فارسى درباره زندگى و فضایل اهل بیت (علیهم‌السلام) و بیان معجزات و اثبات امامت و ولایت ایشان است.

مؤلف

عمادالدین حسن بن على طبرى از محدّثان، فقیهان و متکلمان بزرگ شیعه در سده هفتم هجری است. او بر اساس تاریخ برخی نوشته هایش، تا سال ۶۹۸ ق. زنده بوده است.

عمادالدین در سال ۶۷۱ ق. به دعوت بهاءالدین محمد (حکمران اصفهان در عهد مغول)، از قم راهی اصفهان شد و عالمان و طالبان آن شهر و شهرهای دیگر مانند شیراز، یزد و آذربایجان را از دانش خود بهره مند کرد.

میرزا عبدالله افندی گوید: متأخرانی نظیر شهید اول و شهید ثانی، فتاوی فقهی این شیخ جلیل را نقل کرده اند و از او با نام عمادالدین طبری یا عماد طبرسی یاد کرده اند.

از طبری آثار مهمی به زبان فارسی و عربی در دفاع از حریم اهل بیت(ع) به یادگار مانده است، از جمله: مناقب الطاهرین، کامل البهایی، اربعین بهایی، معارف الحقایق، المنهج فی فقه العبادات والادعیة والآداب الدینیة، تحفة الابرار فی اصول الدین، العمدة فی اصول الدین وفروعه.

معرفی کتاب

محقق درباره موضوع کتاب «مناقب الطاهرین» مى‌گوید: موضوع کتاب، مناقب و زندگانى و اثبات امامت و ولایت چهارده معصوم است و بخش عمده آن به نقل معجزات اختصاص دارد و شاید بتوان گفت که ترجمۀ همۀ کتاب «الثاقب فی المناقب» نوشته ابن حمزه طوسى (سده ۶ ق) در این اثر آمده است.

نویسنده که از متکلمان و محدثان ایرانی قرن هفتم هجری است، به سبک ادبیات فارسی کهن و با امتزاج کلمات و جملات عربی با فارسی، در ضمن فصل های متعددی به بیان فضایل اهل بیت(ع) و نیز اثبات حقانیت باورهای تشیع پرداخته است. وی برای تألیف این اثر، از روایت های نقل شده از اهل بیت عصمت و طهارت بهره گرفته است.

مؤلف در اوائل کتاب می نویسد: «بدان که تصنیف کردن این کتاب (مناقب الطاهرین) از هجرت رسول(ص)، ششصد و هفتاد و یک سال است».

محتوای کتاب

کتاب «مناقب الطاهرین» در دو جلد منتشر شده است؛ جلد نخست، تا پایان زندگى امام على(ع) است و جلد دوم به امام حسن(ع) تا امام مهدی(ع) مى‌پردازد. در ابتداى جلد دوم، کلیاتى درباره مناقب ائمه آمده است. نویسنده، در ابتدای کتاب، به جایگاه رفیع اهل بیت پیامبر(ص) و محبت به امام علی(ع) و خاندان پیامبر(ص) و فلسفه نامگذاری تشیع پرداخته است.

در کتاب حاضر، فصل‌بندى و عنوان‌گذارى خاصى وجود ندارد، مگر آنکه مؤلف هر باب را به یک معصوم اختصاص داده و ذیل آن فصل‌هایى را آورده و عناوینى را به زبان عربى به این فصل‌ها داده است. بسیارى از فصل‌ها هم بدون عنوان است. او در زیر هر یک از عنوان های مباحث چهارده معصوم، ابتدا به طور اجمال به شمه ای از تاریخ زندگانی آنان مانند ولادت، وفات، همسر، فرزندان، لقب ها و امثال اینها اشاره کرده و سپس دلایل امامت آنان، مانند معجزات، فضایل و مناقبی که بیانگر اثبات امامت و ولایت معصوم است را به صورت مشروح و با استناد به روایات بیان کرده است.

در این کتاب، مطالب زیادى از مناقب و معجزات ائمه نقل شده و گاه به افراط کشیده شده و مطالبى که در منابع معتبر دیده نمى‌شود، نقل شده است؛ چنان‌که این مطالب در کتب دیگر مؤلف نیز به چشم مى‌خورد و مقتضاى آن دوران بوده که تشیع تازه رو به گسترش نهاده و فضاى مناسبى براى بیان معارف خود مى‌دیده است.

مؤلف از عبارات عربى در کتاب بسیار استفاده کرده و آنها را به فارسى برنگردانده است. متن فارسى هم مربوط به دوره‌اى است که هنوز کلمات فارسى و عربى کاملا به‌هم‌آمیخته بوده و گاه فهم عبارت را مشکل مى‌سازد. ضمن اینکه گاه عبارات فارسى مؤلف نیز واضح و گویا نیست و به‌سختى مى‌توان منظور او را فهم کرد.

طبری در شرح حال پیامبر(ص) به بعثت آن حضرت، مخالفان، اعجاز قرآن، هجرت، همسران، معجزات، غزوات و معراج و امثال اینها پرداخته و درباره حضرت فاطمه(س)، علاوه بر زندگی شخصی ایشان، معجزات، مسئله فدک و خطبه آن حضرت در این باره، سخن گفته است.

برای نمونه، یکى از کرامات فاطمه زهرا(س) چنین نقل شده است: اسامة بن زید گوید: رسول(ص) مرا به طلب على(ع) بفرستاد. على را یافتم در سجده خداى تعالى به تضرع و ابتهال و فاطمه را یافتم بر دست راست تکیه کرده و روى را پوشیده به جلبابى از پشم شتر و آسیا مى‌گردید و دو دست که وصف آن نتوان کرد، یکى آسیا مى‌گردانید و دیگرى غله در دهان آسیا مى‌انداخت. اسامه گوید: من خرّم به خدمت رسول(ص) آمدم و حال بگفتم. رسول(ص) گفت: خداى تعالى بدان سجده على(ع) هفتاد مغفرت به وى داد؛ یکى از گناه وى مقدم و مؤخر و باقى مدخر است براى شیعه وى و خداى تعالى شدت و مکابدت فاطمه(ع) بدید در شب و روز، دو حورى از بهشت بفرستاد تا مدد وى دهند و ایشان به طرفة العین به زمین آیند. پس گفت: یا اسامه تو را براى آن فرستادم تا تو آن حال مشاهده کنى و به امت من رسانى.

منابع

• "عمادالدین طبری و مناقب الطاهرین"، علی‌اکبر تلافی، فصلنامه علوم حدیث، شماره ۵.
• کتابشناسی توصیفی اهل بیت(ع)، محمد مرادی، معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت(ع)، ص۳۵۶-۳۵۷.
• نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.